Het doel van een zandvanger is het verwijderen van zware, snel bezinkbare anorganische stoffen uit het afvalwater om te vermijden dat deze stoffen schade zouden veroorzaken aan mechanische installaties of moeilijkheden bij de zuivering van het afvalwater zouden geven. Een zandvanger wordt aan het begin van het zuiveringsproces toegepast, voor de voorbezinktank of voor een biologische zuivering. De zandvanger kan gootvormig of vlak zijn. Het afvalwater stroomt er met een redelijke snelheid doorheen, waarbij het zand bezinkt. Zandvangers en vetafscheiding worden soms gecombineerd. De beluchting verbetert daarbij ook de scheiding van zanddeeltjes van overige minder zware deeltjes. Het zand wordt continu verwijderd door middel van schrapers,  airlift of discontinu door het zand uit de zandvanger te scheppen.

Geen